اسید کلریدریک چیست؟
ماده شیمیایی اسید کلریدریک، که به صورت محلول در آب وجود دارد از ترکیب هیدروژن و کلر ساخته شده و از قویترین اسیدهای معدنی است که به علت خواص خورندگی بالا، در دسته مواد خطرناک قرار میگیرد. این اسید در طبیعت به شکل گاز هیدروکلریک وجود دارد که در برخورد با رطوبت هوا به صورت اسیدی در میآید. از این رو اسید کلریدریک گاهی به عنوان «محلول هیدروکلریک اسید» نیز شناخته میشود.
نام های دیگر اسید کلریدریک:
هیدروکلریک اسید – اسید موریاتیک – جوهر نمک
اسیدکلریدریک به علت قدرت بالا در حل کردن بسیاری از مواد، به عنوان کاتالیزور در واکنشهای شیمیایی مختلف استفاده میشود. همچنین این اسید در فرآیندها و صنایع گستردهای همچون تولید فولاد، تصفیه آب و تولید مواد غذایی کاربرد دارد. از آنجا که این ماده می تواند بسیار خطرناک و سوزاننده باشد ایمنی هنگام کار با اسید کلریدریک از اهمیت ویژهای برخوردار است.
تاریخچه اسید کلریدریک
اسید کلریدریک در علم شیمی تاریخچهای دیرینه دارد. اولین بار دانشمندان عرب در قرون وسطی از این ماده استفاده کردند. ابتدا این اسید از طریق تقطیر نمکهای معدنی و اسید سولفوریک تولید شد. در قرن هفدهم، دانشمندان اروپایی همچون جابر بن حیان به مطالعه و توسعه این ترکیب پرداختند و کاربردهای آن را در تحقیقات شیمیایی گسترش دادند. طی قرنها، با پیشرفت تکنولوژیهای تولید و فرآیندهای صنعتی، اسید کلریدریک یکی از مهمترین مواد شیمیایی در صنایع مختلف شده که کاربردهای زیادی از تولید دارو گرفته تا پردازش فلزات و تولید مواد غذایی را در کارنامه خود دارد.
روش های تولید اسید کلریدریک
دو روش اصلی برای تولید اسید کلریدریک وجود دارد:
- فرآیند تولید مستقیم
- فرآیند تولید جانبی
در روش تولید مستقیم، که برای صنایع نیازمند به اسید با خلوص بالا به کار می رود، گاز کلر و هیدروژن در دماهای بالا با یکدیگر واکنش نشان میدهند تا گاز کلرید هیدروژن تولید شود. سپس این گاز در آب حل میشود تا اسید کلریدریک تشکیل شود. محصول نهایی در این روش با کنترل دقیق بر شرایط واکنش، خلوص بالایی دارد.
اما در فرایند تولید جانبی، در تولید دیگر مواد شیمیایی اسید کلریدریک به عنوان محصول جانبی به دست میآید. مثلا، در فرآیندهای تولید کلرینه شدن هیدروکربنها و تولید دیوینیل و پلیوینیل کلراید، گاز کلرید هیدروژن تولید میشود که پس از آن به اسید کلریدریک تبدیل میگردد. از این روش بیشتر در صنعت هایی که تولید کلرینه اصلیترین هدف نیست، استفاده می شود.
کاربردها و موارد مصرف اسید هیدروکلریک در صنایع
کاربرد اسید کلریدریک در صنعت نساجی:
برای سفید کردن لباس و در صنعت دباغی در فراوری چرم
کاربرد اسید کلریدریک در صنعت غذایی:
به عنوان اسیدی کننده برای طعم دهندگی و کاهش فساد و برای فرآوری موادی مثل کنسروها، بیسکوییت ها، آب سبزیجات و سس ها. همچنین برای تصفیه نیشکر، تصفیه نمکهای خوراکی و برای تنظیم pH محلول ها و کنترل pH محصولات دارویی، غذاها و آب.
کاربرد اسید کلریدریک در استخراج نفت:
برای این کار اسید هیدروکلریک (HCl) به سنگی تزریق می شود و در اثر واکنش با سنگ ساختارهایی با منافذ بزرگ ایجاد میکند که به طور قابل توجهی به استخراج نفت کمک مینماید.
کاربرد اسید کلریدریک برای اسید شویی و رفع زنگ زدگی فلزات:
به این علت که اسید کلریدریک بسیار خورنده است از آن برای اسید شویی و از بین بردن لکه و زنگ زدگی فلزاتی چون آهن، مس و غیره استفاده میشود.
کاربرد اسید کلریدریک برای تهیه ترکیبات شیمیایی مورد استفاده در تصفیه آب
کاربرد اسید کلریدریک به عنوان ضدعفونی کننده و تمیز کننده:
محلولهای HCL در غلظتهای پایین با قدرت خورندگی کمتر برای تمیز کردن موادی همچون آهن، مس ، برنج و دیگر فلزات استفاده و همچنین برای تمیز کردن کاشی های آشپزخانه و حمام میشوند. جوهر نمک از موارد استفاده در این موارد است.
کاربرد اسید کلریدریک در تولید ترکیبات آلی:
مانند وینیل کلرید و دی کلرومتان برای پلاستیک یا PVC ، همچنین در تولید برخی از ترکیبات غیر آلی همچون پلی آلومینیوم کلرید PAC ، کلرید آهن III ، اسید فریک و کربوهیدرات آلومینیوم که در تصفیه آب و در بازسازی رزین های تبادل یونی استفاده میشود که به طور خاص برای شستشوی کاتیون ها از رزین ها کاربرد دارد.
کاربرد اسید کلریدریک در ساخت چسب و ژلاتین، لاستیک و پلاستیک مصنوعی
تاثیرات زیست محیطی اسید کلریدریک
تاثیر اسید کلریدریک بر محیط زیست مخصوصا اگر به صورت ناایمن دفع شود، قابل توجه خواهد بود. این ماده شیمیایی بسیار خورنده است و میتواند آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی را در پی داشته باشد که بالتبع بر حیات آبزیان و کیفیت آب تأثیر میگذارد. همینطور دفع ناایمن اسید کلریدریک میتواند باعث تخریب خاک و نابودی میکروارگانیسمهای مفید آن شود که بر سلامت اکوسیستمها و توانایی آنها در حمایت از زندگی گیاهی و جانوری تأثیر میگذارد. از این رو، رعایت دقیق قوانین و مقررات محیط زیستی و استفاده و دفع مسئولانه اسید کلریدریک برای جلوگیری از آسیبهای زیستمحیطی اهمیت فراوانی دارد.
ایمنی و محافظت هنگام کار با اسید کلریدریک
رعایت اصول ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظت شخصی موقع کار با اسید کلریدریک، بسیار اهمیت دارد. این ماده شیمیایی بسیار خورنده میتواند منجر به سوختگی شدید پوست، آسیب به چشمها، و در صورت استنشاق، آسیب به دستگاه تنفسی گردد. بنابراین استفاده از دستکشهای مقاوم در برابر مواد شیمیایی، عینکهای ایمنی و لباسهای محافظ کاملا ضروری است. همچنین، توجه به تهویه محیط و استفاده از تجهیزات تهویه مناسب برای جلوگیری از تنفس بخارات اسیدی، الزامی است.
در صورتی که اسید کلریدریک ریخته شود یا نشت کرده باشد، باید محیط سریع تخلیه شده و با استفاده از مواد خنثیکننده همچون سودا اش یا بیکربنات سدیم، نشتی کنترل گردد.
برای به حداقل رساندن حوادث و خطرات احتمالی، به آموزش کارکنان درباره روشهای صحیح کنترل نشتی، استفاده از تجهیزات حفاظتی و اقدامات اورژانسی و برنامهریزی دقیق برای مواقع اضطراری توجه ویژه ای داشته باشید.
هنوز بررسیای ثبت نشده است.