ادتا سدیم (EDTA) چیست؟
“EDTA سدیم” در واقع نام عمومی برای نمک‌های سدیم اتیلن دی‌آمین تترا استیک اسید (Ethylenediamine Tetraacetic Acid) است. بذارید کمی موضوع رو باز کنیم:
1. EDTA (اتیلن دی‌آمین تترا استیک اسید):
این خودش یک ترکیب آلی پیچیده و چهار ظرفیتی هست. یعنی چی چهار ظرفیتی؟ یعنی چهار گروه اسید کربوکسیلیک (-COOH) و دو اتم نیتروژن داره که هر کدوم می‌تونن به یون‌های فلزی متصل بشن. این قابلیت اتصال به یون‌های فلزی رو بهش میگن کیلیت‌سازی (Chelation). EDTA مثل یک چنگال یا پنجه می‌تونه چندین نقطه از یک یون فلزی رو بگیره و اون رو توی یک قفس مولکولی به دام بندازه.
2. نمک‌های سدیم:
همونطور که از اسمش پیداست، EDTA اسید هست. اسیدها می‌توانند با بازها واکنش داده و نمک تشکیل بدهند. در اینجا، اسید EDTA با سدیم هیدروکسید (NaOH) یا کربنات سدیم (Na₂CO₃) واکنش میده و یون‌های هیدروژن اسید رو با یون‌های سدیم (Na⁺) جایگزین می‌کنه و نمک‌های سدیم EDTA رو می‌سازه.
چرا نمک‌های سدیم ادتا از اهمیت بالایی برخوردارند؟
چون خود EDTA (به شکل اسید آزادش) حلالیت خیلی کمی در آب داره و استفاده ازش به عنوان یک عامل کیلیت‌کننده در محلول‌های آبی سخت هست. اما نمک‌های سدیم EDTA (مثل EDTA 2Na یا EDTA 4Na) حلالیت بسیار خوبی در آب دارن و به همین دلیل استفاده ازشون در کاربردهای مختلف عملی‌تره.
انواع رایج نمک‌های سدیم EDTA:
دو نوع رایج‌تر ادتا اینها هستن:
- EDTA 2Na (دی سدیم اتیلن دی‌آمین تترا استات): این نمک دو تا از چهار گروه اسیدی رو با سدیم جایگزین کرده.
- EDTA 4Na (تترا سدیم اتیلن دی‌آمین تترا استات): این نمک هر چهار گروه اسیدی رو با سدیم جایگزین کرده.
تفاوت اصلی بین این دو در میزان حلالیت و pH محلول نهایی اونهاست، که باعث میشه برای کاربردهای خاصی مناسب باشن.
کاربرد اصلی EDTA سدیم:
- کیلیت‌کننده (Chelating Agent): این مهمترین کاربردشه. EDTA سدیم یون‌های فلزی (مثل آهن، کلسیم، منیزیم، مس و …) رو به دام میندازه. چرا این کار مهمه؟
- در شوینده‌ها و صابون‌ها: از تشکیل رسوبات آهک و صابون بر روی سطوح جلوگیری می‌کنه و به افزایش کارایی شوینده کمک می‌کنه.
- در صنایع غذایی: به عنوان نگهدارنده عمل می‌کنه و از فساد ناشی از کاتالیز فلزات سنگین جلوگیری می‌کنه.
- در لوازم آرایشی و بهداشتی: به پایداری فرمولاسیون کمک می‌کنه و از تغییر رنگ یا بوی محصول جلوگیری می‌کنه.
- در پزشکی: برای درمان مسمومیت با فلزات سنگین (مثل سرب) استفاده میشه، چون فلزات رو به دام میندازه و از بدن خارج می‌کنه.
- در کشاورزی: برای افزایش دسترسی گیاهان به مواد مغذی فلزی (مثل آهن) در خاک‌هایی که این فلزات به شکل غیرقابل دسترس وجود دارن، استفاده میشه.
- در تصفیه آب: برای حذف یون‌های فلزی ناخواسته.
به زبان ساده، EDTA سدیم مثل یک نگهبان هوشمند عمل می‌کنه که یون‌های فلزی مزاحم یا اضافی رو شناسایی و مهار می‌کنه تا مشکلی ایجاد نکنن!
ادتا 2 سدیم:
ادتا دو سدیم (یا ادتا دی سدیم یا EDTA-2Na ) حالت جامد کریستالی بی‌رنگ دارد و بیشترین کاربرد آن برای جدا کردن یون‌های فلزی و کاهش واکنش آن‌ها، مخصوصا در بسیاری از محصولات صنعتی و لوازم آرایشی است. استفاده از ادتا دو سدیم در ترکیبات آرایشی باعث اثر‌بخشی بیشتر ترکیبات آرایشی می‌شود و استفاده از آن در صابون‌های جامد و بسیاری از شوینده‌ها به پایداری این مواد منجر می‌گردد.
ادتا چهار سدیم:
ادتا چهار سدیم که آن را با نشانه EDTA-4Na نیز می‌شناسند، حالت کریستالی سفید رنگ دارد. این ماده در نتیجه ی خنثی سازی اتیلن دی امین تترا استیک اسید با ۴ اکی والان سدیم هیدروکسید حاصل می‌شود. نمونه‌های تجاری ادتا ۴ سدیم اصولا به شکل هیدراته (با ۴ آب تبلور) EDTA-4Na.4H2O وجود دارد.
ادتا ۴ سدیم می‌تواند به یون‌های معدنی خاص بچسبد و آن‌ها را غیرفعال کند. همچنین باعث جلوگیری از تخریب زودهنگام محصولات می‌شود. در واقع Edta از رشد میکرو ارگانیسم‌ها و قارچ‌ها جلوگیری کرده و نیمه عمر محصول را افزایش می‌دهد، از این رو در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فرمول شیمیایی ادتا ۲ سدیم
C10H16N2O8-2Na
فرمول شیمیایی ادتا 4 سدیم
C10H12N2O8-4Na
قیمت خرید و فروش ادتا سدیم
قیمت این ماده در بازارهای جهانی معمولاً بین 870 تا 900 دلار در هر تن متغیر است. این قیمت با توجه به شرایط عرضه و تقاضا و نیز نوسانات قیمت ارز در کشورهای مختلف، ممکن است متفاوت باشد.جهت اطلاع از قیمت خرید و فروش ادتاسدیم میتوانید با کارشناسان پتروآلتون در تماس باشید.
کاربردهای ادتا سدیم در صنعت
کاربرد ادتا سدیم در بهبود دهنده عملکرد شوینده ها در آب سخت
کاربرد ادتا سدیم به عنوان نگهدارنده مواد غذایی، دارویی و آرایشی بهداشتی
(جلوگیری از فساد)
کاربرد
ادتا 4 سدیم و ادتا 2 سدیم
در صنعت کاغذسازی به عنوان سفیدکننده
کاربرد
ادتا 4 سدیم و ادتا 2 سدیم
در صنعت نساجی به عنوان تثبیت کننده رنگ و سفیدکننده
کاربرد
ادتا 4 سدیم و ادتا 2 سدیم
در صنعت کشاورزی برای تولید کود و سم
روش تولید و تهیه و ساخت ادتا 4 سدیم و ادتا 2 سدیم:
روش تولید EDTA (و بعداً نمک‌های سدیم آن)
به طور کلی، EDTA و نمک‌های سدیم آن (مثل EDTA 2Na و EDTA 4Na) از یک واکنش کلیدی به نام سنتز ریتر (Strecker Synthesis) یا سیانومتیلاسیون (Cyanomethylation) تولید میشوند. مواد اولیه اصلی برای این واکنش عبارتند از:
- اتیلن دی‌آمین (Ethylenediamine – H₂NCH₂CH₂NH₂): این ماده پایه و اساس ساختار EDTA رو تشکیل میده.
- فرمالدهید (Formaldehyde – CH₂O): این ماده برای افزودن گروه‌های متیل به مولکول استفاده میشه.
- سیانید سدیم (Sodium Cyanide – NaCN): این ماده منبع اتم‌های نیتروژن و گروه سیانو هست که بعداً به گروه کربوکسیلیک اسید تبدیل میشه.
فرآیند کلی تولید به این صورته:
-
مرحله اول (تولید EDTA اسید آزاد):
اتیلن دی‌آمین با فرمالدهید و سیانید سدیم در حضور یک باز (قلیایی) و آب واکنش میده. این واکنش معمولاً در محدوده دمایی 60 تا 150 درجه سانتی‌گراد انجام میشه. محصول این واکنش، نمک تترا سدیم EDTA (EDTA 4Na) به صورت محلول آبی هست.
- واکنش کلی به این صورت هست:
H₂NCH₂CH₂NH₂ + 4 CH₂O + 4 NaCN + 4 H₂O → (NaO₂CCH₂)₂NCH₂CH₂N(CH₂CO₂Na)₂ + 4 NH₃(این معادله نشان‌دهنده تولید نمک تترا سدیم EDTA و آمونیاک به عنوان محصول جانبی است.)
-
مرحله دوم (تبدیل به نمک‌های مختلف):
بعد از تولید نمک تترا سدیم EDTA (EDTA 4Na) در مرحله اول، می‌تونیم با تنظیم pH و افزودن اسید یا باز، نمک‌های سدیم دیگه رو تولید کنیم.
- تولید EDTA 4Na (تترا سدیم اتیلن دی‌آمین تترا استات):
این نمک معمولاً به طور مستقیم از فرآیند اولیه تولید میشه، یعنی محصول اصلی واکنش اتیلن دی‌آمین، فرمالدهید و سیانید سدیم در حضور باز، همین EDTA 4Na هست. این نمک بسیار محلول در آب هست و در pH های بالاتر (قلیایی) پایدارتره.
- تولید EDTA 2Na (دی سدیم اتیلن دی‌آمین تترا استات):
برای تولید EDTA 2Na، از محلول EDTA 4Na که در مرحله اول تولید شده، استفاده میشه. با تنظیم pH محلول و اسیدی کردن آن (معمولاً با افزودن اسید)، یون‌های سدیم تا حدی از دست میرن و نمک دی سدیم تشکیل میشه. این نمک پایداری و حلالیت متفاوتی نسبت به EDTA 4Na داره و معمولاً برای کاربردهایی که pH کمی اسیدی یا خنثی نیاز هست، مناسب‌تره.
نکات مهم:
- مقیاس تولید: سالانه حدود 80,000 تن EDTA با این روش تولید میشه که نشون دهنده وسعت و اهمیت این فرآیند هست.
- خلوص: در صنعت تلاش میشه تا EDTA با خلوص بالا تولید بشه، به خصوص برای کاربردهایی مثل صنایع غذایی، داروسازی و آرایشی-بهداشتی.
- pH و حلالیت: تفاوت اصلی بین EDTA 2Na و EDTA 4Na در تعداد یون‌های سدیم متصل و در نتیجه در pH محلول و حلالیت اونها در آب هست. EDTA 4Na حلالیت بیشتری در آب داره و به طور کلی در محیط‌های قلیایی استفاده میشه، در حالی که EDTA 2Na در pH های خنثی تا کمی اسیدی کاربرد داره. انتخاب بین این دو نمک بستگی به نیازهای pH، حلالیت و هزینه‌های فرآیند داره.
عوارض و خطرات ادتا 4 سدیم و ادتا 2 سدیم
تماس مستقیم ادتا ۴ سدیم با پوست و چشم می‌تواند آسیب جدی ایجاد کند. از این رو از تماس آن با دست و چشم‌ها باید جدا خودداری شود. همچنین ادتا ۴ سدیم قابل اشتعال است. در صورت اشتعال این ماده برای خاموش کردن شعله باید از کف دی اکسید کربن استفاده شود.
شرایط نگهداری ادتا 4 سدیم و ادتا 2 سدیم
بسته بندی ادتا سدیم به دلیل اشتعال پذیری باید به دور از گرما و حرارت و عامل های آتش‌زا نگه داری شود. زیرا در صورت آتش‌سوزی، از این ماده گازی سمی و تحریک‌کننده تنفسی تولید می شود.
همچنین نگهداری از ادتا سدیم باید در انبار مسقف و به دور از رطوبت باشد.
معروفترین تولید کنندگان ادتا 4 سدیم و ادتا 2 سدیم در جهان
کشور چین و آلمان و ایران تولیدکنندگان ادتا سدیم هستند.
انواع ادتا سدیم را از کجا بخریم؟
از بازرگانی های معتبر وارد کننده کالا ، همچون شرکت پترو آلتون تجهیز میتوانید این ماده را تهیه کنید. برای استعلام قیمت و خرید با کارشناسان ما تماس بگیرید.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.