اسید سیتریک

اسید سیتریک چیست؟

اسید سیتریک ماده ای که بطور طبیعی در مرکبات مخصوصا لیموترش و پرتقال وجود دارد و باعث طعم ترش به آنها می‌شود یک اسید آلی ضعیف با فرمول شیمیایی C6H8O7 است.

این اسید به عنوان یک افزودنی مواد غذایی، ماده پاک کننده، نگهدارنده و مکمل غذایی و دارویی کاربرد دارد.

 

ساختار اتمی اسید سیتریک 

 

نام های دیگر اسید سیتریک:

اسید سیتریک با نام های  دیگری نظیر جوهر لیمو، اسید لیمو و نام آیوپاک 2-هیدروکسی پروپان-1،2،3-تری کربوکسیلیک نیز شناخته می شود.

 

انواع اسید سیتریک در بازار:

• اسید سیتریک خشک
• اسید سیتریک آبدار

 

تفاوت اسید سیتریک خشک و آبدار

مهمترین تفاوت این است که اسید سیتریک آبدار در ساختار مولکولی خود، به ازای هر مولکول C ۶ H ۸ O ۷ ، یک مولکول آب دارد. اسید سیتریک خشک (بدون آب)، هیچ مولکول آبی در ساختار مولکولی خود ندارد.

دیگر تفاوت این دو نوع اسید در نحوه تولید آن‌هاست؛ اسید سیتریک آبدار از تبلور در آب گرم تولید می‌شود، اما اسید سیتریک خشک، زمان تولید در آب سرد متبلور می‌شود.

 

فرمول شیمیایی اسید سیتریک آبدار

C ۶ H ۸ O ۷.H ۲ O

فرمول شیمیایی اسید سیتریک خشک  

C 6 H 8 O 7

 

 

کاربردهای اسید سیتریک (گرید خوراکی و صنعتی)

اسید سیتریک معمولاً به‌ عنوان یک ماده افزودنی غذایی، یک طعم دهنده طبیعی و نگهدارنده استفاده می‌شود‌ و در محصولات آرایشی‌، برای مصارف پزشکی‌، در نقش آنتی‌اکسیدان و در محصولات تمیزکننده نیز کاربرد دارد. کاربردهای صنعتی این ماده نیز شامل مواردی همچون تولید مواد شوینده، صنایع آبکاری و دباغی چرم می‌شود.

اسیدهایی همچون اسید سیتریک که از برخی قارچ‌ها تهیه می‌شوند، ارزش تجاری زیادی دارند و در صنایع غذایی، داروسازی و پلیمر بسیار پر کاربرد هستند.

• کاربرد اسید سیتریک در مواد غذایی

به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده در محصولات غذایی فرآوری شده مثل نوشابه‌ها، نوشیدنی‌ها و غیره از این اسید استفاده می‌شود. همچنین به دلیل طعم ترش جوهر لیمو از ان در تهیه آبنبات های خاص استفاده می‌شود. بعضا در تولید انواع بستنی از سیتریک اسید به عنوان امولسیون کننده استفاده می‌شود.

 

• کاربرد اسید سیتریک در مواد آرایشی- بهداشتی

اسید سیتریک، ماده اولیه صنعتی در تولید بسیاری از لوازم آرایشی است. این اسید آلی تنظیم کننده PH  پوست است و به از بین بردن سلول‌های مرده پوست کمک می‌کند. از این رو به عنوان ماده شیمیایی صنعتی در تولید ماسک‌های لایه بردار استفاده می‌شود. البته می‌توان در تهیه ماسک‌های لایه بردار خانگی هم از آن استفاده کرد اما اگر پوست شما قابلیت حساسیت بالایی دارد بهتر است در استفاده از آن احتیاط شود.

محصولات مراقبت از پوست حاوی اسید سیتریک به بهبود رنگ پوست، کاهش چین و چروک، کاهش جوش‌ و آکنه کمک می‌کنند.

• کاربرد دارویی اسید سیتریک

این اسید آلی بعنوان نگهدارنده ذخایر خون و ایجاد محیط بافر و خاصیت آنتی اکسیدان در صنایع دارویی استفاده می‌شود.

 

• کاربرد اسید سیتریک در تولید شوینده‌ها، پاک کننده‌ها و ضدعفونی کننده ها

از سیتریک اسید که یکی از عوامل تشکیل‌دهنده کی لیت و ایجاد کننده یک محیط بافر است، به عنوان عامل نرم کننده آب در مواد شوینده استفاده می‌شود.

این اسید به علت خاصیت نرم کنندگی و ایجاد بوی خوش برای آب‌های سخت، در تولید صابون‌ها و مواد شوینده لباس، شوینده دست و بدن و حتی در محلول‌های پاک کننده و تمیزکننده خانگی استفاده می‌شود.

 

 

• کاربرد اسید سیتریک در تصفیه آب

اسید سیتریک بعنوان تشکیل‌دهنده کی لیت به حذف رسوبات آهکی از تبخیر کننده‌های صنعتی و دیگ‌های بخار کمک می‌کند. خواص شیمیایی این ماده به عنوان یک اسید آلی ضعیف، آن را به نرم کننده قوی برای آب‌های حاوی یون‌های سخت تبدیل می‌کند. این ماده می‌تواند به تجزیه مقادیر بسیار ناچیز فلزات در آب منجر شود و این ویژگی، آن را به گزینه‌ای طبیعی برای تصفیه آب سخت تبدیل می‌کند.

 

روش تولید و تهیه و ساخت اسید سیتریک

معمولا این ترکیب از نشاسته و یا ساکارز تخمیری به دست می‌آید، اما برای تولید، از ترکیبات دیگری همچون سایر ترکیبات نشاسته ای، ملاس و هیدروکربن‌ها نیز استفاده می‌شود.

به طور کل می‌توان موادی که برای تولید اسید سیتریک مورد استفاده قرار می‌گیرد را به دو دسته تقسیم کرد:

1. مواد اولیه با میزان خاکستر پایین، که کاتیون‌ها را با روش‌های استاندارد رایج می‌توان از آن خارج کرد. مثل قند نیشکر یا چغندر، شربت‌های دکستروز یا کریستال‌های دکستروز
2. مواد اولیه با میزان خاکستر بالا، مثل ملاس چغندر، نشاسته هیدرولیز شده خام و فیلتر نشده

ملاس به علت داشتن محتوای قند زیاد (40-55٪) و هزینه کم، یکی از مهمترین مواد اولیه در تهیه اسیدسیتریک محسوب می‌شود. با این حال کیفیت و ترکیب ملاس بسته به عوامل مختلف مثل مراحل تولید، روش های کشت محصولات زراعی ، کودها و سموم دفع آفات در حین کشت، شرایط نگهداری و ذخیره سازی (حمل و نقل ، تغییرات دماو …) و غیره متفاوت است و می‌تواند بر کیفیت این ترکیب موثر باشد و تولید سیتریک را تحت تاثیر قرار  دهد.

اگرچه هم ملاس نیشکر و هم ملاس چغندر می‌تواند برای تولید اسید سیتریک استفاده گردد، اما ملاس چغندر برای تولید ترجیح داده می‌شود زیرا حاوی فلزات کمتری است.

ملاس نیشکر حاوی کلسیم، منیزیم، منگنز، آهن و روی است که سنتز سیتریک را با مشکلاتی مواجه می‌کند. بنابراین، برای حذف یا کاهش فلزات آن، برخی فرایندهای پیش تصفیه نیاز است.

 

عوارض و خطرات اسید سیتریک

اگرچه اسید سیتریک به عنوان یک افزودنی غذایی مجاز (GRAS) شناخته شده و تحقیقات ارتباطی بین اسید سیتریک تولیدشده از کپک سیاه و وجود آسیب نشان نداده‌اند، همچنان این نگرانی وجود دارد که ممکن است این ماده تولیدی، باعث آلرژی، مشکلات تنفسی و بیماری‌های مزمن شود. زیرا برخی افراد پس از مصرف غذا یا داروی حاوی اسید سیتریک تولیدی، علائم التهابی نشان داده‌اند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تعیین وجود یا عدم وجود آسیب لازم است.

آسپرژیلوس نیجر یک آلرژن (ماده حساسیت زا) شناخته شده است.از این رو اگر به کپک آلرژی دارید، ممکن است به غذاهای حاوی اسید سیتریک واکنش نشان دهید.

همچنین قندی که برای تولید اسید سیتریک استفاده می‌شود معمولا از ذرت می‌آید، بنابراین درصورتی که به ذرت حساسیت دارید، ممکن است به اسید سیتریک نیز حساسیت نشان دهید. اسید سیتریک در محصولات پوستی نیز ممکن است برای برخی افراد با پوست حساس، تحریک پوستی ایجاد کند.

 

 

مضرات استفاده بیش از حد از اسید سیتریک خوراکی

در صورتی که اسید سیتریک خوراکی بیش از اندازه مصرف شود می‌تواند مضراتی برای سلامتی در پی داشته باشد:

• برای افراد مبتلا به کم خونی، احتمال مشکلات جذب آهن
• احتمال افزایش تولید اسید معده، تحریک معده و گوارش مثل سوزش معده
• افزایش عوارض دیابتی
• آسیب به مینای دندان ها و پوسیدگی دندان
• افزایش ریسک سنگ کلیه مخصوصا در افرادی که قبلاً سنگ کلیه داشته اند.

 

معروفترین تولیدکنندگان اسید سیتریک(جوهرلیمو)

• ایرانی: جوین
• وارداتی: ttci – lemon – insain

 

اسید سیتریک خشک و آب دار را از کجا بخریم؟

شما میتوانید اسید سیتریک مرغوب را از شرکت پتروآلتون با قیمت مناسب تهیه کنید.