صنایع نقش بسیار مهمی در آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ ایفا می‌کنند، به ویژه در ترکیب با منابع آلودگی دیگر.

در اینجا جزئیات بیشتری در مورد تأثیر صنایع بر آلودگی هوا، روش‌های انتشار و انواع آلاینده‌های تولیدی آورده شده است:

۱. منابع اصلی انتشار آلاینده‌ها توسط صنایع

صنایع، به ویژه صنایع مادر، نیروگاه‌ها و کارخانجات مستقر در حومه شهرها، عمدتاً از طریق فرآیندهای احتراق و فرآیندهای تولید خود مواد آلاینده را وارد هوا می‌کنند:

احتراق سوخت‌های فسیلی: بسیاری از کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها برای تأمین انرژی مورد نیاز خود، سوخت‌های فسیلی مانند مازوت، گازوئیل و گاز طبیعی را می‌سوزانند. این احتراق منبع اصلی تولید گازهای مضر و ذرات معلق است.

فرآیندهای صنعتی: برخی صنایع (مانند تولید سیمان، ذوب فلزات، پالایشگاه‌ها) در فرآیند تولید خود، به طور مستقیم آلاینده‌هایی را آزاد می‌کنند که لزوماً از احتراق ناشی نمی‌شود.

۲. انواع آلاینده‌های ناشی از صنایع

صنایع معمولاً طیف وسیعی از آلاینده‌ها را منتشر می‌کنند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

ذرات معلق (PM2.5 و PM10): این ذرات ریز ناشی از احتراق ناقص و فرآیندهای تولیدی هستند. ذرات PM2.5 (کوچکتر از ۲.۵ میکرومتر) خطرناک‌ترین نوع هستند زیرا می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و وارد جریان خون شوند.

دی‌اکسید گوگرد (SO2): عمدتاً از سوزاندن سوخت‌هایی با درصد بالای گوگرد، مانند مازوت، تولید می‌شود. این گاز عامل اصلی باران‌های اسیدی و تحریک‌کننده دستگاه تنفسی است.

اکسیدهای نیتروژن(NOx​): در اثر احتراق در دماهای بالا تولید شده و در ترکیب با نور خورشید، مسبب تشکیل ازن (Ozone) در سطح زمین و همچنین مه دود (Smog) هستند.

مونوکسید کربن (CO): محصول احتراق ناقص است که در غلظت‌های بالا سمی است.
ترکیبات آلی فرار (VOCs): این مواد از حلال‌ها، رنگ‌ها و برخی فرآیندهای شیمیایی آزاد می‌شوند و می‌توانند پیش‌ساز تشکیل ازن باشند و خودشان سرطان‌زا باشند.

۳. تأثیر موقعیت جغرافیایی

همانطور که اشاره شد، بسیاری از صنایع در حومه تهران مستقر هستند. این موضوع دو اثر تشدیدکننده دارد:

انتقال آلاینده: جریان‌های باد، آلاینده‌های سنگین تولید شده در حومه را به سمت مناطق پرجمعیت شهر تهران هدایت می‌کنند.
اثر تجمعی (اثر کوه): تهران به دلیل محصور بودن توسط رشته‌کوه‌های البرز، مستعد پدیده وارونگی دما است. آلاینده‌های صنعتی که در حومه تولید شده‌اند، به راحتی در سطح شهر ته‌نشین شده و با آلاینده‌های خودرویی ترکیب می‌شوند و غلظت نهایی هوا را به شدت افزایش می‌دهند.

۴. تأثیر فناوری و زیرساخت‌ها

فناوری‌های قدیمی: استفاده از تجهیزات و فناوری‌های قدیمی در صنایع، راندمان احتراق را کاهش داده و میزان آلایندگی به ازای واحد تولید را بالا می‌برد.
عدم وجود یا ضعف سیستم‌های تصفیه: عدم نصب یا عدم استفاده مؤثر از فیلترها، اسکرابرها (شوینده‌های گاز) و سایر تجهیزات کنترل آلودگی در دودکش‌های صنایع، انتشار مستقیم آلاینده‌ها را تضمین می‌کند.

به طور خلاصه، صنایع  یکی از ستون‌های اصلی آلودگی هوا هستند، زیرا مواد اولیه خطرناک و غلظت بالای آلاینده‌ها را در موقعیتی منتشر می‌کنند که به راحتی توسط شرایط جوی شهر تهران به دام افتاده و با آلودگی‌های ناشی از حمل و نقل ترکیب می‌شود.